Van Homo Sapiens naar Homo Sedentarius

"Sinds een aantal jaren wordt steeds duidelijker dat het behalen van de beweeg- of fitnorm niet beschermt tegen gezondheidsrisico’s, als men de rest van de wakkere uren stil zit." Aldus Prof. Jan Seghers (KU Leuven). En een punt heeft hij. 

Door automatisering en digitalisering zitten we veel meer dan vroeger. Daardoor verslechtert ook onze houding en krijgen we meer te maken met voorovergebogen schouders, holle ruggen, stramme spieren, slechte doorbloeding, etc. Daarnaast onderschatten we ook de fysiologische impact van zitten op onze gezondheid. 

Ze zeggen wel eens dat zitten het nieuwe roken is... wel geloof me, het is zelfs erger! We noemen dit verschijnsel in ons vakdomein ook de sitting disease.

Een paar feiten op een rij met betrekking tot de sitting disease:

• 42% van de Belgen zit meer dan 5,5 uur per dag (Eurobarometer, 2013)
• 1 Belg op 8 (12%) zit meer dan 8,5 uur per dag (European Commission, 2014)
• 60% van het totaal aantal uren zitten is toe te schrijven aan zitten tijdens en op het werk (Jans et al., 2007)
• Door verdere automatisering en informatisering wordt verwacht dat dit aantal alleen maar zal stijgen.

Om de stelling van Prof. Jan Seghers te duiden moeten we eerst en vooral onderscheid maken tussen (1) sedentair gedrag en (2) fysieke inactiviteit.

1. Sedentair gedrag wordt gekenmerkt door:

• Activiteiten uitvoeren aan een zeer laag energieverbruik ( ≤ 1,5 MET), in combinatie met zittende of liggende houding (Owen et al., 2010a).
• Slapen niet meegeteld.
• Gebrek aan variatie in lichaamshoudingen.

2. Fysieke inactiveit wordt gekenmerkt door:

• Niet voldoen aan de beweegnorm (30min. minimaal 5 dagen/week matig intensief bewegen)
• Niet voldoen aan fitnorm (3 dagen/week 20 min. intensief bewegen).
• Wereldwijd 31.1% van de bevolking fysiek inactief.
• In België 42.7% onvoldoende fysiek actief (Hallal et al., 2012)

De gezondheidsrisico's van fysieke inactiviteit zijn op zich al niet te overzien. Hier ook enkele cijfers van:

• 5.8% van de kransslagader aandoeningen 
• 7.2% van type 2 diabetes
• 10.1% van borst- en 10.4% van de dikke darmkankers 
• 9.4% van de algemene mortaliteit of sterfte 

bron: Lee et al., 2012.

Dan nog maar te zwijgen over de impact van sedentair gedrag, want dit gaat over een veel grotere schaal en verloopt meer onbewust dan fysieke inactiviteit. Sedentair gedrag komt vooral voor in de wakkere uren waar we niet aan beweeg- of sportactiviteiten deelnemen. De activiteitsgraad overdag, non-exercise zeg maar (niet sport gerelateerd).

Stel u voor dat u 3x per week aan beweging doet (lopen, fitness, teamsport,...) maar de rest van de uren overdag stilzit. Dan behoort u in feite ook tot de risico groep couch potatoes. Je zou denken dat je "gezond" bent want je beweegt voldoende, maar de drie sportmomenten wegen jammer genoeg niet op tegen de resterende uren waarin je stilzit.

Ik plaats enkele risico's van sedentair gedrag op een rijtje voor u... ik raad aan deze zorgvuldig door te nemen. Ga er gerust even bij zitten als u verrast zou zijn :) :

• > 10u zitten/dag vergroot risico op overlijden met 34% (Chau et al. 2013) 
• 112% toename in het risico op diabetes type 2 
• 147% toename in het risico op hart- en vaatziekten (Wilmot et al., 2012)
• Aanwijzigingen verhoogde kans op sommige vormen van kankers (Lynch, 2010)
• Verband met klachten aan hoofd, nek en schouders
• Verhoogde kans op depressie (Zhai et al., 2014). 
• Negatieve invloed op metabole processen in de beenspieren, concentratie mineralen in de beenderen en vasculaire gezondheid (Tremblay et al., 2010).

Ik moet toegeven, als bewegingscoach, dat ikzelf ook erg verrast was toen ik deze cijfers te zien kreeg. Sedentair gedrag is een ver onderschatte problematiek van de 21e eeuw die we nu sinds 2 jaar van naderbij zijn gaan bekijken. We werken ook aan countertactieken voor bedrijven. Zo willen we bedrijven en zaakvoerders:

• Sensibiliseren over de risico’s van fysieke inactiviteit en sedentair gedrag. 
• Adviseren hoe deze problematiek aan te pakken op de werkvloer.
• Actie ondernemen in het structureel herindelen van werkruimten zodat deze meer aanzetten tot fysieke activiteit en minder sedentair gedrag.

Er zijn heel wat simpele tactieken om meer actief te zijn overdag, ook al heb je een druk en zittend werk..: